Ünlü daralması nedir ve örnekler?
Ünlü daralması nedir 10 tane örnek?
Ünlü Daralmasına 10 Tane Örnek
- solla-yor – solluyor.
- özle-yor – özlüyor.
- bekle-yor – bekliyor.
- sevme-yor – sevmiyor.
- gezme-yor – gezmiyor.
- başla-yor – başlıyor.
- yaşa-yor – yaşıyor.
- gelme-yor – gelmiyor.
Ünlü daralmasına ne denir?
Ünlü daralması, Türkçedeki ses olaylarından biridir. Türkçede “a – e” geniş ünlüleri ile biten fillere “-yor” eki getirildiğinde, fiilin sonundaki geniş ünlüler daralarak “ı – i – u – ü” dar ünlülerine dönüşür. Bu kurala ünlü daralması denir.
Ünlü daralması nasıl ayırt edilir?
Türkçede “a – e” geniş ünlüleri ile biten fillere “-yor” eki getirildiğinde, fiilin sonundaki geniş ünlüler daralarak “ı – i – u – ü” dar ünlülerine dönüşür. Bu kurala ünlü daralması denir.
Anlamıyor da ünlü daralması var mı?
Türkçede a, e ünlüleri ile biten fiillerin şimdiki zaman çekiminde, söyleyişte de yazımda da a ünlüsü ı, u; e ünlüsü i, ü olur: başlıyor ( Örneğin Şahıs Zamirlerinden biri olan ”Ben” kelimesine yönelme eki getirildiğinde ”Ben – e değil” Bana şeklinde yazılır ve bu şekilde telaffuz edilir. Aynı şekilde ”Sen” zamiri de ”Sana” biçiminde yazılır. ”E” harfinin ”A”ya dönüşmesi ünlü değişimine örnek olarak gösterilebilir. Örnekler: Alın-ı→alnı, karın-ı→karnı, oğul-u →oğlu, boyun-u→boynu, akıl-ı→aklı, fikir-i→cisim-i→ cismi, gönül-ü→ gönlü, zülüf-ün→ zülfün ; ayır-ıl→ ayrıl-, çevir-e→ çevre, devir-il-→ devril-, sıyır-ıl-→sıyrıl-, kıvır-ım→ kıvrım, ayır- ıntı→ayrıntı, devir-e→ devre, yalın-ız→yalnız, yanıl-ış→ yanlış… Ünlü aşınmasının diğer bir adı ise ünlü birleşmesi olmaktadır. Ünlü aşınması ile pek çok kelimede rastlamak mümkündür. Türkçede genel olarak iki ünlü harf bir araya gelmez. Bu durum kelimenin anlam bütünlüğünü bozan ve okunuş ile kullanım açısından da sorun yaratır. Bu sebepten dolayı bazı kelimeler birleşirken ünlü düşmesi yaşanır. Meydana gelen bu ünlü düşmesine ise ünlü aşınması denmektedir. “de-” ve “ye-” fiil köklerine gelecek zaman, istek kipi, sıfat-fiil ve zarf-fiil eki getirildiğinde veya başka bir ek getirilip de araya -y- kaynaştırma harfi girdiğinde, bu sesler (a, e) daralarak ı, i, u, ü olur. Not: deyince, deyip örneklerindeki e, yazıda korunur. ne-ye>niye kelimesinde de daralma vardır. Örneğin Şahıs Zamirlerinden biri olan ”Ben” kelimesine yönelme eki getirildiğinde ”Ben – e değil” Bana şeklinde yazılır ve bu şekilde telaffuz edilir. Aynı şekilde ”Sen” zamiri de ”Sana” biçiminde yazılır. ”E” harfinin ”A”ya dönüşmesi ünlü değişimine örnek olarak gösterilebilir. Bu ünlü ve ünsüz harfler ile cümle içerisinde ses olayları oluşmaktadır. Böylece 8 farklı ses olayı bulunur. Dilimizde ses olayları 8 başlıkta incelenmektedir. Bunlar; ünsüz benzeşmesi, Ünsüz yumuşaması, ses düşmesi, ses türemesi, Ünlü daralması, ulama ve kaynaşmadır. Türkçe’de kelimeler ek aldığında, köklerinde değişiklik olmaz. Bu kural iki kelime için geçersizdir. Buna göre, “ben, sen” sözcüklerine ismin –e hali (yönelme durumu) eki getirildiğinde kökteki e sesleri a’ya dönüşür. Buna ünlü değişmesi denir. Türkçede “-k” ile biten yani ünsüz ile biten kelimeler, “-cık, -cik” eklerini aldıklarında kelimenin sonundaki “-k” düşer. Örneğin; “ufak-cık → ufacık” şeklinde örnek verebiliriz. Bazı birleşik sözcüklerin oluşumunda ünsüz düşmesi meydana gelebilir. “Üst-teğmen / üsteğmen” şeklinde örnek gösterebiliriz. İki heceli ve ikinci hecesinde ı, i, u, ü dar ünlüleri bulunan bazı kelimeler ünlü harf ile başlayan bir ek aldıkları zaman kelimenin ikinci hecesindeki ı, i, u, ü dar ünlü harf düşer. Bu duruma Türkçe ses bilgisinde ünlü düşmesi adı verilir. ⇒ Ünsüz düşmesi büyük bir oranda sonu “k” sessiz harfiyle biten kelimelerin “–cık, -cik, -cuk, -cük, -cek” ekini aldıktan sonra bu harfi düşürmesi şeklinde olur. ⇒ Sonu “k” harfiyle biten bazı sözcüklere “-l,-mse” getirildiğinde sondaki “k” ünsüz harfi düşer.Ünlü değişmesi nedir ve örnekler?
Ünlü düşmesi nedir örnekler?
Ünlü aşınmasının diğer adı nedir?
Aşınma ne demek?
Diye niye ünlü daralması?
Ünlü değişimi nedir örnek?
Ses olayı ne demek?
Ünlü değişmeleri nelerdir?
Ünsüz değişimi nedir örnekleri?
Ünlü düşmesini nasıl anlarız?
Ünsüz düşmesi nedir ve örnekler?